Veiligheid Nijmeegse Vierdaagsefeesten: ‘Crowd management is onze grootste uitdaging’

De Nijmeegse Vierdaagsefeesten is het grootste, vrij toegankelijke evenement van Nederland. Hoe houd je een evenement met zo’n open karakter veilig? Een interview met de gemeente, de politie en de stichting die de ondernemers vertegenwoordigt.

De Nijmeegse 4Daagse is de oudste en de bekendste wandelvierdaagse van Nederland. Tijdens dit evenement is het 7 dagen feest in de binnenstad, de zogenaamde Vierdaagsefeesten. Dit is een evenement met meer dan 1000 optredens verspreid over 40 podia. “We hebben geen groeiambitie”, zegt Joris Bouwmeister, directeur bij de stichting ACBN die zich voornamelijk richt op de organisatie van het evenement. “De Vierdaagsefeesten zijn door de jaren heen zo groot geworden en het staat iedereen vrij om naar de stad toe te komen. Dus crowd management is onze grootste uitdaging.”

Kun je allereerst uitleggen hoe de Vierdaagsefeesten ontstaan zijn?
Bouwmeister: “De wandelvierdaagse bestaat al sinds 1909. In de jaren ’60 vonden de ondernemers in de binnenstad dat daar ook een feest bij hoorde. De Vierdaagsefeesten zijn dus op initiatief van de ondernemers ontstaan. Dat begon met een aantal terrassen en is uitgegroeid tot het feest zoals dat er nu is.

Als stichting zijn wij de enige vergunninghoudende partij. De ondernemers dienen hun plannen bij ons in en zij zorgen zelf voor de beveiliging van hun eigen podia. Wij bespreken die plannen met de gemeente en met de andere diensten.”

Wat is de grootste uitdaging waar jullie jaarlijks voor staan?
“Crowd management. Iedereen kan naar Nijmegen toekomen. We kunnen de mensen niet tegenhouden. Dus we hebben maar beperkte mogelijkheden om de drukte in de stad in de hand te houden. We zouden bijvoorbeeld het aantal podia terug kunnen brengen van 40 naar 30. Maar dat betekent niet dat er minder mensen zullen komen. Er zullen dan nog steeds evenveel mensen naar Nijmegen toekomen, maar ze zijn dan over minder podia verspreid.”

Wat is het grootste risico?
“Overcrowding. We doen aan de voorkant veel om dat te voorkomen. Maar we lopen bijvoorbeeld het risico dat een b-artiest in de week voor het evenement de hitlijsten binnenstormt. De bezoekers zullen dan massaal voor deze artiest naar Nijmegen toekomen. Dit is een van de scenario’s waar we op voorbereid zijn.”

Wat voor maatregelen nemen jullie om overcrowding te voorkomen?
“We nemen elk jaar een serie aan maatregelen. Sinds een aantal jaren plaatsen we bijvoorbeeld bij de grootste podia hekken waar de bezoekers niet doorheen kunnen kijken. Eigenlijk gaat dat tegen onze principes in, want we willen het open karakter van het evenement zo veel mogelijk behouden. Maar door de hekken ontnemen we de voorbijgangers het zicht op het podium. Daardoor worden ze gestimuleerd om door te lopen.”

Politie teamchef Jeroen Schwarte: “Daarnaast nemen we veel maatregelen in de warme fase. We zijn tijdens het evenement als politie volop in de stad aanwezig. We zien, ruiken en voelen wat er gebeurt. Soms zijn er acute maatregelen nodig die meteen genomen worden. We hebben op gezette tijden een veiligheidsoverleg. Daarin zitten mensen met mandaat. Dat zorgt ervoor dat we snel de bakens kunnen verzetten, als dat nodig is. Zo kunnen we voorkomen dat incidenten uit de hand lopen.”

Kun je daar een voorbeeld van geven?
“De laatste dag van de wandelvierdaagse is altijd een kritieke dag. De wandelaars willen dan de stad uit en de feestvierders komen juist naar de stad toe. Het afgelopen jaar meldde ProRail precies op die dag dat er een treinstoring was, die naar verwachting lang zou duren. Bij ons gaan dan alle alarmbellen af, want het grootste gedeelte van de bezoekers komt en gaat met de trein."

Joris Medema, adviseur openbare orde en veiligheid bij de gemeente Nijmegen: “Daar kwam ook nog een meteorologisch component bij. We zouden die avond te maken krijgen met een grote storm. Al deze elementen samen maakten deze dreigende crisis uniek.”

Hoe hebben jullie dit aangepakt?
Medema: “We hebben tijdens het evenement regelmatig veiligheidsoverleggen die door de gemeente worden voorgezeten. We proberen dan altijd eerst een zo’n goed mogelijk beeld te krijgen van de situatie. Tijdens deze crisis zat ProRail ook bij ons aan tafel. We wilden weten: hoeveel treinen gaan er minder rijden? En hoe lang gaat het nog duren? Het lastige was dat dat beeld constant veranderde. De ene keer leek het erop dat de storing lang zou duren en een volgend moment leek het mee te vallen.”

Welke maatregelen hebben jullie vervolgens genomen?
Schwarte: “We zitten in het veiligheidsoverleg met verschillende partners samen. We vergaderen vanuit de BOB-structuur en elke partner kijkt wat de crisis voor zijn eigen organisatie betekent. Deze werkwijze is heel gestructureerd en taakgericht. Iedereen kijkt vanuit zijn eigen discipline wat zij kunnen bijdragen om de situatie te verbeteren.”

Bouwmeister: “Wij hebben bijvoorbeeld het programma aangepast. We hebben de programmering op de Ramblas verlengd, zodat de mensen daar langer zouden blijven hangen. Ook hebben we mensen opgeroepen om later naar de stad toe te komen en we hebben gesproken over het inzetten van bussen.”

Hoe ontwikkelde deze crisis zich?
Medema: “We begonnen met een groot overleg. We hadden namelijk de veiligheidsoverleggen van de feesten en de mars samengevoegd. Deze dreigende crisis raakte immers beide organisaties. In het eerste overleg zaten we met zo’n 20 partijen aan tafel. We merkten al snel dat we met te veel mensen waren. Daarom zijn we op een gegeven moment in een afgeslankte vorm verder gegaan.

Alles bij elkaar is deze dreigende crisis met een sisser afgelopen. De storing was eerder verholpen dan we gedacht hadden. Dus we hebben het achter de schermen erg druk gehad om te voorkomen dat het uit de hand zou gaan lopen. Maar het grootste gedeelte van de bezoekers heeft er niets van gemerkt.”

De Vierdaagsefeesten bestaan nu meer dan 50 jaar. Wat is in al die jaren een belangrijke verbeterslag geweest?
Schwarte: “We zijn na 2005 in zones gaan werken. Dat was een belangrijke verbetering. Tot die tijd zagen we Nijmegen nog als één groot evenemententerrein.

In 2005 kregen we te maken met ernstige verstoringen onder de Waalbrug. Daardoor waren er veel politiebewegingen in de hele stad en dat gaf onrust. Na 2005 zijn we de stad op gaan delen in 5 of 6 zones. Elke zone heeft zijn eigen commando-, communicatie- en opschalingsstructuur. Door deze aanpak zijn we beter in staat om ongeregeldheden te isoleren. In de rest van de stad kan het feest dan gewoon doorgaan.”

Wat is de belangrijkste verbeterslag die jullie de komende jaren hopen te maken?
Bouwmeister: “We verwachten dat digitale innovaties ons veel zullen brengen. We doen dat binnen het Fieldlab Grootschalige Evenementen Nijmegen. Binnen dit samenwerkingsverband hebben we een digitale versie gemaakt van de stad, waarin alle actuele informatie samenkomt. We hebben deze digital twin het afgelopen jaar al gebruikt voor de schouw. Dit jaar gaan we hem ook gebruiken voor het proces van de vergunningverlening.

We hebben vorig jaar ook al gekeken hoe we de digital twin kunnen inzetten voor de bezoekersstromen. We willen dat element nog verder doorontwikkelen zodat we het kunnen inzetten in de praktijk.”

“Daarnaast zijn we als stichting aan het kijken hoe we de bezoekers nog beter kunnen bereiken. We hebben natuurlijk geen kaartverkoop en daardoor kennen we onze bezoekers niet. We communiceren met hen via de normale kanalen, zoals de lichtkranten en social media. Sinds 2 jaar werken we ook met een app, waarin mensen hun voorkeuren aan kunnen geven. We willen die app ook inzetten om mensen actuele informatie te geven en te sturen. Dus als het ergens te druk is, kunnen we hen in de app een goed alternatief bieden. Ook geeft de app de mogelijkheid om push-berichten te sturen naar de mensen die op een bepaalde locatie zijn.”

Waar zijn jullie het meest trots op?
Medema: “Dat we dit samen hebben opgebouwd. De Nijmeegse Vierdaagsefeesten zijn echt uniek. Het is vrijwel onmogelijk om dat nu nog een keer op te zetten, bijvoorbeeld in een andere stad. Daarvoor is het te groot en te complex geworden. Bij ons zijn deze feesten organisch zo gegroeid en dat hebben we echt samen met alle betrokken partijen gedaan. Het heeft Nijmegen op de kaart gezet en daar kunnen we trots op zijn.”