Opleiding OvD-G: ‘Het is superleerzaam om meerdere scenario’s na elkaar te oefenen’

Het vak van Officier van Dienst Geneeskundig (OvD-G) leer je het beste door het veel te doen. Daarom bestaat de opleiding tot OvD-G uit een theoretisch deel en daarna heel veel oefenen. Hoe worden de deelnemers klaargestoomd tot vakbekwame OvD-G’s? En hoe wordt de kennis van ervaren OvD-G’s opgefrist? We liepen een dagje mee.

Mijn eerste oefening begint in een dienstauto. Ik loop mee met een OvD-G die deze week al verschillende scenario’s heeft geoefend. Voordat de melding binnenkomt, neemt de trainer nog even de belangrijkste punten met hem door. “Probeer een zo’n goed mogelijk beeld te krijgen van de situatie ter plaatse”, zegt de trainer. “Misschien kun je al wat taken delegeren. En probeer een duidelijk beeld te krijgen van de omgeving.”

Helikopter view
Terwijl we wachten, vertelt Kees Hendriks, trainer bij Het Netwerkcentrum, dat er in deze eerste fase drie dingen belangrijk zijn, namelijk: wat is de situatie ter plaatse? Wat heb je nodig? En hoe zit het met de veiligheid? Zijn er bijvoorbeeld gevaarlijke stoffen aanwezig waar de hulpverleners rekening mee moeten houden? Of zijn er grote groepen mensen die een heftige gebeurtenis gezien hebben en die mogelijk psychosociale ondersteuning nodig hebben?

“Het is vooral belangrijk dat de OvD-G een helikopter view heeft”, vertelt hij. “Voordat hij wegrijdt moet hij al een zo’n goed mogelijk beeld hebben van de situatie ter plaatse en zo veel mogelijk dingen op afstand geregeld hebben.”

Overval snackbar
Dan komt de melding binnen. Het gaat om een overval op een snackbar. Een wijkagent en een ambulance-medewerker waren daar toevallig om samen een frietje te halen. Zij zijn in de auto van de wijkagent gevlucht, maar kunnen niet wegrijden. Er zijn nog verschillende mensen in de snackbar aanwezig. Hoeveel is niet bekend. “Hoeveel afstand wilt u?” vraagt de OvD-G aan de meldkamer. “Dat ga ik aan de politie vragen”, is het antwoord. “Ik heb wel alvast een omgevingsscan voor u. De snackbar bevindt zich naast een soa-poli van de GGD en een basisschool met 150 kinderen.” De OvD-G slaat hier direct op aan. “Kun je contact leggen met de ACGZ (algemeen commandant geneeskundige zorg) en dit alvast bij hem neerleggen?” vraagt hij aan de centralist.

Ook legt de OvD-G contact met de ambulance die straks als eerste ter plaatse is. “Zorg dat jullie steekvesten aandoen en een helm op”, zegt hij. “En houd voorlopig een afstand van 200 meter aan. Zodra de politie ter plaatse is, kun je met hen afstemmen wat de veilige afstand is.”

Als alles in gang gezet is, rijdt de OvD-G naar het incident op de oefenlocatie toe. Eenmaal ter plaatse zoekt hij meteen contact met de OvD-P en OvD-B. “De veilige afstand is 50 meter”, zegt de OvD-P. “Dat is tot die auto.” De OvD-G verwacht maximaal 10 slachtoffers en schaalt op naar code 10.

Vaste procedures
Op de oefenlocatie ontmoet ik ook Mary Haagsma, mede-eigenaar van Het Netwerkcentrum. Ze wijst me op de vaste procedures die de OvD-G volgt. “In het contact met de meldkamer heeft hij bijvoorbeeld het Methane-meldingsprotocol gebruikt. Dat is een ezelsbruggetje om ervoor te zorgen dat je niets over het hoofd ziet. Hij heeft nu opgeschaald naar code 10. Dat wil zeggen dat er 10 ambulances en een MMT-helikopter zijn opgeroepen. Hij kan daarnaast nog om losse ambulances vragen, als dat nodig is. Ook kan hij snel weer afschalen, als het niet nodig lijkt te zijn.”

De deelnemers van de OvD-G opleiding hebben al een theoretisch deel achter de rug. Dit bestond uit een e-learning en drie contactdagen. Nu verblijven ze een week op de Politieacademie in Ossendrecht waar ze samen met de politie, een OvD-B en enkele trainingsacteurs verschillende scenario’s oefenen. “Het mooie aan deze dagen is dat de deelnemers veel oefenen”, zegt Mary. “Ze oefenen minimaal 6 keer de rol van OvD-G. Daarmee krijgen ze het vak goed in de vingers. Daarnaast verzorgen ze het tegenspel voor de andere deelnemers. Ook daar leren zij van.”

Scoop & run
Terug naar het incident. Een onderhandelaar meldt zich en sluit meteen aan bij het volgende motorkapoverleg. Er wordt besloten om de slachtoffers met scoop & run uit het gevaarlijke gebied te halen. “Ik kan nu niet zien waar we de slachtoffers het beste naartoe kunnen brengen”, zegt de OvD-P. “Daarom wil ik ook één ambulance aan de andere kant van het incident.” De OvD-G gaat dit regelen. Hij zorgt er bovendien voor dat de werkgever van de getroffen ambulance-medewerker geïnformeerd wordt, dat de ACGZ contact opneemt met de school, enzovoorts.

“Einde oefening”, klinkt het plotseling over het oefenterrein. Iedereen ontspant en de geluiden die uit de winkelstraat kwamen worden uitgezet. Na een kort relax-moment is het tijd voor de evaluatie. Iedereen gaat in een kring staan en krijgt de opdracht om een tip en een top te noemen. “Als leidinggevende moet je inhoudelijke feedback kunnen geven en kunnen ontvangen”, legt Mary uit. “Dus ook daar trainen we de deelnemers in. We willen dat ze iets meer zeggen, dan alleen ‘het was zo goed dat je rustig bleef’. We vragen van hen om inhoudelijke feedback te geven.”

Tip en top
Het geven van feedback gaat in deze groep al soepel. “Een top is dat je de veiligheid goed in acht nam”, zegt een deelnemer. “Een tip is de prioritering. Je was al bezig met PSH. Maar de situatie ter plaatse had een hogere prioriteit.” Ook is er in deze feedback-ronde veel aandacht voor empathie. De ambulance-medewerker die betrokken was geraakt bij het incident vond het prettig dat de OvD-G haar bij haar naam noemde. “Dat maakte het contact voor mij persoonlijk. Vervolgens zette je me aan het werk en ook dat was fijn, want daardoor werd ik uit mijn emotie gehaald.” Ze vond het niet fijn dat ze een beetje aan haar lot overgelaten werd, toen ze uit het incident gerend kwam. “Wat had je op dat moment nodig?” vraagt de trainer haar. Ze vertelt dat één zin voor haar al een verschil had kunnen maken, bijvoorbeeld ‘alles oké?’ of ‘fijn dat je er weer bent’. “Dat had je 2,5 seconde gekost”, vertelt de trainer. “En dan had je haar daarna kunnen koppelen aan een collega die meer tijd voor haar had.”

Na een korte break is het tijd voor het volgende scenario: een gewapende, agressieve man heeft een ongeluk veroorzaakt op de snelweg. De ambulance-medewerkers die als eerste ter plaatse zijn, lopen naar de auto’s toe om het aantal gewonden in kaart te brengen. De OvD-G die net aan komt rijden, ziet het gebeuren en rent naar hen toe. “Afstand houden”, roept hij. “Iemand heeft een wapen!” Na enkele minuten wordt er 2 keer geschoten. “Allemaal achter een harde dekking!” roept de politie. Hurkend achter een politiewagen vindt het eerste motorkapoverleg plaats, en zittend in het struikgewas zoekt de OvD-G contact met de meldkamer.

Goede mix
Tijdens deze oefening ontmoet ik ook Dick de Heus, beleidsmedewerker leren en ontwikkelen van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Zes ervaren OvD-G’s van deze veiligheidsregio oefenen vandaag en morgen mee als refresh-training. Dick komt langs om te kijken hoe het gaat. “Ik ben blij dat Het Netwerkcentrum dit aanbiedt”, vertelt hij. “Want het past goed in de mix van ons trainingsaanbod. We verzorgen zelf trainingen die gericht zijn op specifieke onderwerpen, zoals tunnels, hoogbouw en evenementen. Ook verzorgen we oefeningen, bijvoorbeeld in samenwerking met de Kuip, Ahoy of onze partners van de politie en de brandweer.

Het is daarnaast ook goed om trainingen en opleidingen te volgen van externen. De OvD-G’s oefenen nu op een andere locatie en in een andere setting. Bovendien krijgen ze feedback van externe trainers en van OvD-G’s uit de rest van het land. Dat is waardevol want tijdens een incident werken OvD-G’s vaak niet met andere OvD-G’s samen. Tijdens deze dagen zien zij hoe hun vakgenoten te werk gaan en kunnen ze ervaringen uitwisselen. Daar leer je veel van.”

Flexibel
De scenario’s die de OvD-G’s deze dagen oefenen zijn realistisch maar niet alledaags. Dick vindt dat ook een krachtig element van de oefendagen. “Je moet als OvD-G voorbereid zijn op het onverwachtse. We hebben in Rotterdam bijvoorbeeld te maken gehad met het schietincident bij het Erasmus Medisch Centrum. Het is belangrijk dat OvD-G’s flexibel zijn en ook bij dat soort incidenten snel kunnen schakelen.”

Ook ’s middags wordt er nog flink doorgeoefend. De OvD-G krijgt bijvoorbeeld een melding van een bedrijfspand waar verschillende medewerkers onwel zijn geworden. De BHV-er voegt zich bij het motorkapoverleg. Hij vertelt dat hij de verdachte kent. Dat is een oud-medewerker die veel kennis heeft over de stoffen die hier opgeslagen liggen. Uit wraak heeft hij verschillende stoffen met elkaar vermengd, waardoor er giftige dampen zijn ontstaan. Na deze oefening komt er nog een melding van een instelling binnen waar geschoten is. Omstanders ruiken een anijsgeur, wat duidt op een drugslab.

Eindgesprek
Na een dag vol oefeningen is het ’s avonds tijd voor een kort avondprogramma. De deelnemers krijgen vrijdag namelijk een examen dat bestaat uit een oefening en een eindgesprek. “Ik wil dat eindgesprek met de deelnemers oefenen”, zegt Kees. “Zo weten ze wat ze vrijdag kunnen verwachten.”

De deelnemers krijgen in dit onderdeel een scenario voorgelegd. Ze hebben een kwartier de tijd om zich in te lezen en om informatie op te zoeken. Daarna volgt het gesprek. “Wat is je eerste plan van aanpak?” vraagt de trainer bijvoorbeeld. “Wat zijn mogelijke knelpunten in dit scenario? Welke GRIP past het beste? Wat zijn de effecten op bijvoorbeeld de zorgcontinuïteit? En wat zijn eventuele bestuurlijke dilemma’s waar andere maatregelen voornodig zijn?” “De OvD-G is de hoogste leidinggevende van de witte kolom op de plaats van het incident”, zegt Kees. “In dit eindgesprek toetsen we of hij de doorvertaling kan maken naar het hogere niveau. Want als een OvD-G weet welke dilemma’s er eventueel spelen, kan hij meedenken met zijn collega’s en adviseren om op te schalen naar een hoger niveau.”

Veelzijdigheid tips
Na een intensieve dag is het tijd voor de nabespreking. Opvallend is dat zowel de OvD-G’s in opleiding als de ervaren OvD-G’s vertellen dat ze veel aan elkaar gehad hebben. “Ik had veel aan de veelzijdigheid van de tips en tops”, vertelt een deelnemer. “Iedereen heeft een andere aanpak en krijgt andere feedback.” Een ervaren OvD-G vertelt dat hij het nuttig vond om de basisbeginselen weer een keer te herhalen. “Ik schrijf bijvoorbeeld nooit iets op tijdens een inzet. Ik heb vandaag gezien en gemerkt dat het goed is om dat wel te doen.”

Een andere ervaren OvD-G vertelt dat ze het superleerzaam vond om meerdere scenario’s op een dag te draaien. “Tijdens de eerste oefening ging er bij mij veel fout. Dat komt omdat ik in de praktijk alleen af en toe wordt ingezet als OvD-G. Bovendien word je hier natuurlijk meer uitgedaagd, dan in de dagdagelijkse praktijk. Het was fijn dat ik meteen nog een oefening kreeg waarin ik het beter kon doen.” Een startende OvD-G vertelt dat het voor hem nuttig was om met de ervaren OvD-G’s mee te kijken. “Zij stralen meer rust uit, omdat zij beter weten hoe alles gaat.”

Extreem geweld-scenario’s
Ter afsluiting lopen we samen naar de bar. Kees vertelt dat de deelnemers na het behalen van dit diploma goed in staat zijn om de rol van OvD-G naar behoren uit te voeren. “Daarna is het een kwestie van veel vlieguren maken en blijven oefenen, want je wordt ook beter in je vak door het veel te doen.” Samen met de deelnemers en de trainers borrelen we nog even na. De meesten gaan daarna vroeg slapen, want ze hebben nog een intensieve oefendag voor de boeg. “We hebben voor morgen een aantal extreem geweld-scenario’s op het programma staan”, zegt Kees. “Dat is de pittigste dag van de week.”