Nieuwe leerstoel Crisis Governance: ‘Er is behoefte aan een nieuwe relationele kijk op crisisbeheersing’

Met elkaar samenwerken is de beste manier om een crisis door te komen. Hoe kan die samenwerking verbeterd worden? En hoe kunnen informatie, middelen en competenties het beste worden gedeeld en verbonden om resultaat te boeken? Dat zijn vragen die centraal staan in de nieuwe leerstoel Crisis Governance aan de Faculteit Business & Economics aan de Universiteit Antwerpen. Een interview met de initiatiefnemers Hugo Marynissen en Sascha Albers.

Samenwerken is essentieel tijdens een crisis. Onderzoek toont aan dat die samenwerking het beste aangepakt kan worden door te werken met een organisatienetwerk. Dit is een organisatievorm waarin leden zoals overheden, bedrijven en andere partijen in wisselende samenstelling samenwerken om een gezamenlijk doel te behalen.

“Om impact te hebben tijdens een crisis en de gevolgen ervan adequaat aan te pakken, heb je meer nodig dan enkel het bijeenbrengen van organisaties die hun middelen en mensen inzetten om de ramp te bestrijden”, zegt hoogleraar Hugo Marynissen. “Er is behoefte aan een nieuwe relationele kijk op crisisbeheersing. Een gedeelde mindset die vervolgens gekoppeld wordt aan een duidelijke visie op het ontwerp, bestuur en gedrag van het netwerk om complexe problemen grensoverschrijdend te kunnen aanpakken.”

“Organisaties hebben meer nodig dan louter crisisplannen, goed opgeleid personeel en magazijnen vol noodapparatuur die klaarstaan voor het volgende onbekende, onvoorspelbare en onzekere probleem”, vult hoogleraar Sascha Albers aan. “De problemen waar we nu en de volgende jaren mee geconfronteerd zullen worden vragen om grensoverschrijdende samenwerking, innovatie en de ontwikkeling van robuuste crisisbeheerstrategieën.”

Daarom heeft de faculteit Business & Economics aan de Universiteit Antwerpen op 20 september de ‘Leerstoel Crisis Governance’ opgericht. “De leerstoel heeft tot doel om onderzoek te doen, kennis te verspreiden en organisaties te helpen om beter, meer ingebed en holistisch te anticiperen op een crisis”, aldus Marynissen.

Op welke onderzoeksgebieden gaan jullie je richten?
Albers: “Ons onderzoek richt zich met name op onderwerpen als organisatieontwerp, strategievorming, veiligheid, bedrijfscontinuïteit, veerkracht en crisisbeheersing. We focussen ons op de toepasbaarheid van de onderzoeksresultaten in de verschillende domeinen zowel in de publieke als de private sector. Hierbij gaan we in op thema’s zoals foresight of het vroegtijdig kunnen detecteren van mogelijke dreigingen, situationeel bewustzijn, leren tijdens en na crises, complexe adaptieve systemen, organisatorische wendbaarheid en de samenwerking tussen verschillende organisaties en overheden.”

Marynissen: “We willen inzetten op grensoverschrijdende samenwerking tussen verschillende - vaak onbekende - partijen die met elkaar aan de slag gaan om een complex probleem aan te pakken.

De leerstoel richt zich niet alleen op het bedrijfsleven, maar ook op de hulpdiensten en publieke overheden. Waarom is het belangrijk om crisisbeheersing vanuit dat brede perspectief te onderzoeken?
Marynissen: “We vertrekken vanuit het gegeven dat we in een dynamische omgeving leven waarbij overheden, organisaties, hun leden en de verbindingen die ze met elkaar aangaan blootgesteld worden aan allerlei risico’s. Om met die complexe dynamiek van de omgeving en risico’s te kunnen omgaan, is het nodig dat organisaties systemen opzetten waarmee aanpassingen kunnen worden doorgevoerd. Dat garandeert dat elke organisatie – of het nu gaat over een hulpdienst of een bedrijf - beter schokken kan opvangen, efficiënt blijft en dat er doelstellingen behaald worden als een organisatie in een extreme of levensbedreigende situatie terechtkomt.

Een goed voorbeeld daarvan is de crisisaanpak van de Antwerpse haven in aanloop naar de coronacrisis. Het havenbestuur zag de coronacrisis aankomen en heeft al in een vroeg stadium op eigen initiatief maatregelen genomen en bovendien hun netwerk ingeschakeld en aangestuurd. In dat netwerk zaten verschillende partners zoals hulpdiensten, overheden, bedrijven, klanten en leveranciers. Maar ook havenarbeiders en transportbedrijven. Dit was belangrijk, want als de havenarbeiders de schepen uit China niet willen of mogen lossen, gaf dat problemen in de hele keten. Dit leidt uiteindelijk tot lege schappen in de winkels. Door het vroeg nemen van deze maatregelen en door af te stemmen met alle partijen kon de haven tijdens de lockdown gewoon doordraaien en het goederentransport tijdens de coronacrisis blijven doorgaan.”

Jullie vinden het belangrijk dat de leerstoel een brug slaat tussen de wetenschap en de praktijk. Tegelijkertijd vinden jullie het ook belangrijk dat de leerstoel aansluit bij de inzichten uit de omliggende landen. Hoe borgen jullie dat?
Albers: “We hebben twee adviesorganen. In de eerste plaats hebben we een academische adviesraad met onderzoekers van universiteiten en instellingen uit andere landen, zoals Nederland, de VS en Engeland. Zij kijken vanuit hun eigen perspectief met ons mee naar de topics waar we mee bezig zijn. Maar het geeft ons ook de mogelijkheid om nieuwe onderwerpen te bespreken binnen het brede domein van crisisbeheersing waar zij zich in verdiepen. Het is altijd belangrijk om met onderzoekers uit andere landen samen te werken. Dat houdt je niet alleen scherp. Het zorgt er ook voor dat er vertrouwen ontstaat om in de toekomst te kunnen samenwerken op internationale onderzoeksprojecten.”

Marynissen: “Daarnaast hebben we een praktijkadviesraad. Hierin zitten onder andere bedrijfsleiders, bestuurders en experts uit de publieke sector. Via dit adviesorgaan willen we luisteren wat er leeft binnen hun organisaties, tegen welke vragen omtrent crisisbeheersing zij aanlopen, zodat we ons onderzoek daarop kunnen afstemmen. Ook zal het ons helpen om de resultaten van ons wetenschappelijk onderzoek te gaan ‘vertalen’ in antwoorden op hun praktijkvragen.”