Hoogleraar Boersma: ‘We kunnen meer met de lokale kennis en kracht’

‘Ga tijdens een crisis meer uit van de kracht van de samenleving’, zei hoogleraar Kees Boersma tijdens zijn oratie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Er zit veel kracht en kennis in de lokale gemeenschappen. Overheden kunnen dat versterken door de verbinding te zoeken en hen te faciliteren.’

Boersma is in oktober 2021 benoemd als hoogleraar organisatorische en technologische innovatie en maatschappelijke veerkracht. Nieuw benoemde hoogleraren spreken meestal na een jaar hun oratie uit. Hiermee aanvaarden zij officieel hun ambt.

Je had het tijdens je oratie over de kracht van de samenleving tijdens crises. Wat bedoel je daar precies mee?
“Tijdens een crisis zie je vaak dat er veel goede lokale initiatieven ontstaan. In mijn oratie noem ik bijvoorbeeld de organisatie ‘Samen vooruit’. Zij zijn tijdens de coronacrisis gratis maaltijden gaan verstrekken in de Indische buurt in Amsterdam. Dit is een krachtig initiatief omdat het opgezet is door buurtbewoners die elkaar kennen.

Tijdens andere crises zie je hetzelfde ontstaan. De mensen die getroffen zijn door de aardbevingen in Groningen of het hoogwater in Limburg, vertellen veelal vergelijkbare verhalen. Ze zijn vaak goed geholpen door hun buren.”

Hoe kunnen we hier als overheid het beste mee omgaan?
“Formele organisaties zijn gewend om vanuit een bepaalde structuur te werken. Mijn pleidooi is om die blauwdruk wat meer los te laten en je open te stellen voor de lokale initiatieven. Je kunt hen faciliteren, bijvoorbeeld door informatie te delen of coördinatietaken op je te nemen. Zo ontstaan er krachtige verbindingen.

Het initiatief in de Indische buurt is daar een voorbeeld van. Na de coronacrisis bleek dat armoede een langdurig probleem is. De organisatie ‘Samen vooruit’ is aangehaakt bij de gemeente en speelt nu een structurele rol in de armoedebestrijding van de stad.”

Een onderdeel van jouw leerstoel is ‘technologische innovatie’. Welke rol kan technologische innovatie spelen in dit geheel?
“Technologie kan op veel verschillende manieren een bijdrage leveren. Denk bijvoorbeeld aan online platforms waarop mensen ideeën kunnen delen.

Maar ik denk dat technologie vooral een belangrijke rol kan spelen in het voorkomen van een crisis. Een goed voorbeeld is de afdeling 510 van het Rode Kruis. Op deze afdeling werken data-analisten. Bij een dreigende ramp maken zij kaarten van de gebieden die waarschijnlijk getroffen worden. Bij extreem weer kunnen zij bijvoorbeeld in kaart brengen welke gebieden in de Filipijnen getroffen worden door een tyfoon. Vervolgens kunnen zij met micro-financieringen de lokale bewoners helpen om hun daken te verstevigen. Zo kunnen zij ernstige schade voorkomen.

Je noemt dit early warning – early action. Ik verwacht dat dit soort toepassingen in de toekomst breder ingezet kunnen worden om crises te voorkomen.”

In Nederland hebben we veel te maken met sluimerende crises. Welke rol kunnen organisatorische en technologische innovatie en maatschappelijke veerkracht daarin spelen?
“Zeker bij een sluimerende crisis is de verbinding tussen die drie elementen erg belangrijk. We moeten bijvoorbeeld van de fossiele brandstoffen af, om de klimaat- en energiecrisis tegen te gaan. Dat is best een grote transitie. We hebben in Nederland veel technologische kennis over duurzame energie, zoals waterstof. Maar je hebt ook de kennis uit de lokale gemeenschappen nodig om die transitie te kunnen maken. Zij weten hoe de wijken en buurten in elkaar zitten en wat de mensen nodig hebben voor deze overstap. We hebben elkaar nodig om een sluimerende crisis tegen te gaan.”

De leerstoel organisatorische en technologische innovatie en maatschappelijke veerkracht is een samenwerking tussen de Faculteit der Sociale Wetenschappen, afdeling Organisatiewetenschappen en de Faculteit der Bètawetenschappen, sectie Science Business & Innovation (SBI). De leerstoel is gevestigd aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.