Boek belicht 11 crisisdilemma's: ‘Crisisorganisaties kunnen meer van elkaar leren’

Crisisorganisaties lopen tijdens een crisis vaak tegen dezelfde dilemma’s aan. Kies je bijvoorbeeld voor een top-down-aanpak? Of is het beter om veel te delegeren? En betrek je burgers bij de crisisaanpak? Of houd je hen op afstand? Jori Kalkman, universitair hoofddocent aan de Nederlandse Defensie Academie, bracht 11 belangrijke dilemma’s in kaart. Hij onderzocht hoe crisisteams hiermee omgingen en hoe dat uitpakte.

Jori Kalkman werkt als universitair hoofddocent aan de Nederlandse Defensie Academie. Hij richt zich in zijn onderzoek en onderwijs op crisisbeheersing en rampenbestrijding. Hij focust zich daarbij op de operationele uitvoering van dit werk door organisaties als de krijgsmacht, brandweer, politie, GHOR, USAR en NGO’s.

Deze organisaties lopen tijdens hun werk regelmatig tegen dilemma’s aan. Jori bracht de 11 belangrijkste dilemma’s samen in het boek 'Frontline crisis response: Operational dilemmas in emergency, military, and humanitarian organizations'. Ook geeft hij in het boek weer hoe operationele teams omgaan met deze dilemma’s en hoe dat uitpakt. Het boek is in oktober uitgegeven door de academische uitgeverij Cambridge University Press.

Je hebt voor dit boek 500 wetenschappelijke onderzoeken geanalyseerd en je hebt gekeken hoe operationele teams met dilemma’s omgingen. Waarom vond je het belangrijk om hier onderzoek naar te doen?
“Omdat ik zie dat er vaak tegenstrijdige adviezen over deze dilemma’s worden gegeven. De ene keer wordt er gezegd dat een top-down-aanpak het beste is. Een volgende keer wordt er gepleit voor het delegeren van verantwoordelijkheden. Soms wordt er strikt vastgehouden aan goed uitgedachte crisisplannen. Een volgende keer wordt er juist veel ruimte gelaten voor improvisatie.

Ik heb voor dit onderzoek de 11 belangrijkste dilemma’s geformuleerd waar crisisteams in hun operationele respons tegenaan lopen. Ik heb gekeken hoe zij hiermee om zijn gegaan en hoe dit heeft uitgepakt.”

Wat zijn je belangrijkste bevindingen?
“Dat de perfecte aanpak niet bestaat. Iedere crisis is uniek en kan om die reden om een andere aanpak vragen. Er zijn wel veel scenario’s die voldoende op elkaar lijken om tot een goede uniforme aanpak te komen. Maar het blijft belangrijk om flexibel te zijn en af te wijken van de gekozen aanpak, als de situatie daar om vraagt.”

Kun je voorbeelden noemen van scenario’s die veel op elkaar lijken en die daarom een vergelijkbare aanpak nodig hebben?
“Een grote ramp, zoals een overstroming, is daar een voorbeeld van. Bij een grote ramp is de onzekerheid vaak groot en heb je te maken met veel complexiteit. Dit vraagt om een andere aanpak dan een incident, waarbij je vaak met herkenbare situaties te maken krijgt.”

Je zegt dat het ook belangrijk is om flexibel te blijven. Kun je daar een voorbeeld van geven?
“De noodhulp die Defensie heeft gegeven na de orkaan Dorian op de Bahama’s. Defensie koos vooraf voor een traditionele aanpak met top-down aansturing, uitgebreide planvorming en gedetailleerde protocollen.

Toen de militairen ter plaatse waren, bleek al snel dat deze aanpak niet werkte. De protocollen waren te strikt en het kostte hen veel tijd om de informatie telkens door te spelen binnen de eigen organisatie. De aanpak is toen aangepast en er is bijvoorbeeld voor gekozen om meer te delegeren.”

Het boek is in oktober uitgebracht. Wat hoop je dat er met jouw bevindingen gebeurt?
“Mijn onderzoek is gebaseerd op mijn bevindingen uit ruim 500 wetenschappelijke studies. Toch heb ik er wel een toegankelijk boek van gemaakt, zodat het handvatten biedt aan studenten en crisisprofessionals.

Bovendien zie ik mijn boek als een eerste overzicht van de dilemma’s die er spelen in de operationele respons en de effecten die de gemaakte keuzes hebben. Het is daarmee een goede basis voor verder onderzoek, bijvoorbeeld over de vraag hoe je het beste met deze dilemma’s om kunt gaan.

En ik hoop dat hulpverleners mijn boek niet te veel als kritiek zien. Ik heb namelijk in mijn onderzoek ook geconstateerd dat de operationele respons heel vaak bijzonder goed gaat, soms ondanks de vooraf uitgedachte crisisplannen. Het boek is vooral bedoeld om van de ervaringen uit het verleden te leren.”

Wat is het belangrijkste dat je tegen hulpverleners zou willen zeggen?
“Dat zij veel van elkaar kunnen leren. Hulpverleners, zoals militairen, ambulance-medewerkers en brandweermensen, werken allemaal in verschillende kolommen, maar zij lopen wel tegen dezelfde dilemma’s aan. Zij leveren allemaal een strijd op leven en dood, hebben allemaal met onzekerheid en tijdsdruk te maken, en moeten adequaat reageren ondanks deze moeilijke werkomstandigheden.

In sommige organisaties zijn er al goede oplossingen gevonden voor het ene dilemma. In andere organisaties weten crisisteams weer heel goed om te gaan met andere dilemma’s. Daarom is het goed dat hulpverleners met verschillende achtergronden meer kennis uitwisselen en met elkaar nadenken over oplossingen voor terugkerende dilemma’s. Zo zien zij hoe hulpverleners uit andere organisaties met deze dilemma’s omgaan. Er is veel winst te halen door van elkaars ervaringen te leren.”