KCR2: ‘We zijn straks permanent met elkaar verbonden’

Tijdens een crisis is het belangrijk dat iedereen vanuit hetzelfde beeld werkt. Daarom komt alle actuele informatie over crises in de toekomst samen in het Knooppunt Coördinatie Regio’s – Rijk (KCR2). Hoe gaat het Ministerie van Justitie en Veiligheid alle informatie van het Rijk samenbrengen? Een interview met de kartrekkers op ministerieel niveau.

Op het Ministerie van Justitie en Veiligheid ontmoeten we Gijs de Kruijff, hoofd van het Nationaal Crisis Centrum (NCC) en Annetta Uittenbogaart-van Es, beleidscoördinator en overall projectleider van KCR2.

Voorafgaand aan het interview vertelt Annetta dat het ministerie van Justitie en Veiligheid en de veiligheidsregio’s de opdrachtgevers zijn van dit traject. "De ontwikkeling van KCR2 vindt plaats in een breder netwerk van crisispartners, die samenkomen in de stuurgroep KCR2. In die stuurgroep zitten vertegenwoordigers van het ministerie van Justitie en Veiligheid, directeuren veiligheidsregio’s, de Nationale Politie, Defensie, het DCC I&W, het LNAZ/LCPS en GGD-GHOR Nederland.”

Kunnen jullie eerst uitleggen wat KCR2 precies is?
“Met KCR2 realiseren we een functionaliteit die ons gaat helpen om gelijktijdig en gezamenlijk 24/7 over de juiste informatie te beschikken om een crisis te zien aankomen, om te helpen deze te voorkomen en om deze in de warme fase gezamenlijk goed te kunnen beheersen. Met deze functionaliteit gaan we de crisisbeheersing versterken.”

Hoe is dat nu geregeld? Hoe wordt er nu op ministerieel niveau informatie met elkaar gedeeld tijdens een crisis?
“Nu stellen we per crisis een informatieteam samen. Daarin zijn de organisaties vertegenwoordigd die een rol hebben in de crisis. Zij brengen de informatie samen en komen zo tot één beeld. Deze aanpak werkt goed bij korte flitscrises, zoals de tramaanslag in Utrecht. Bij crises die langer duren is dit niet vol te houden vanwege de situationele samenstelling. Bovendien ben je dan altijd net iets te laat. We zouden in KCR2 veel meer aan de voorkant informatie kunnen verzamelen en zelfs crises kunnen zien aankomen.

Een ander nadeel van onze huidige ad hoc-aanpak is dat vaak niet alle relevante en betrokken partijen in dit team vertegenwoordigd zijn. Sommige partijen mogen geen informatie delen, omdat deze vertrouwelijk is, of zijn sowieso niet aangehaakt. Daardoor ontstaan er verschillende werelden en in elke wereld heeft iedereen een ander beeld van de crisis. Het kost altijd veel inspanning om die beelden samen te brengen en dat werkt vertragend voor de besluitvorming.”

Hoe wordt dit straks anders geregeld in KCR2?
“Het uitgangspunt van KCR2 is dat alle relevante partners hierin vertegenwoordigd zijn. Dus niet alleen de ministeries en de landelijke organisaties, maar ook de veiligheidsregio’s en andere crisispartners. Het is dus groter en veelomvattender. Het is de bedoeling dat we met al die verschillende organisaties in dezelfde functionaliteit van het informatie- en coördinatiepunt gaan werken. Daardoor krijgen we allemaal hetzelfde beeld en dezelfde duiding van de crisis. Dat geeft rust en daardoor wordt het gemakkelijker om snel, op basis van een eenduidig beeld, besluiten te nemen.”

Het lijkt me een behoorlijke uitdaging om de informatie van de verschillende ministeries bij elkaar te brengen, omdat de ministeries erg van elkaar verschillen. Volksgezondheid is bijvoorbeeld een heel ander thema dan Infrastructuur en Waterstaat. Is het wel mogelijk om dit samen te brengen in één functionaliteit?
“Jawel. We hebben als voordeel dat we van nature al met elkaar in verbinding staan. Tijdens een crisis delen we al veel informatie met elkaar. Het is nu de kunst om dit structureel bij elkaar te brengen, zodat de informatie voor iedereen beschikbaar is. Daardoor zijn we beter in staat om eenduidig te communiceren naar de burgers en de organisaties die met deze informatie aan de slag gaan.”

Wat zijn dan wel de belangrijkste uitdagingen bij het bouwen van KCR2?
“Het gebrek aan tijd. De mensen die KCR2 bouwen, zijn dezelfde mensen die ook de actuele crises managen. Zij hebben het nu bijvoorbeeld druk met de crisis rondom de opvang van Oekraïense vluchtelingen.

Een tweede uitdaging is: hoe kunnen we het beste omgaan met vertrouwelijke informatie? Dus hoe zorgen we voor een goed functionerend systeem waarin organisaties ook vertrouwelijke informatie met elkaar kunnen delen, zonder dat die informatie in verkeerde handen valt?”

Kunnen jullie aan de hand van een crisis uitleggen hoe KCR2 in de toekomst gaat functioneren?
“Zeker. We kunnen de opvang van Oekraïense vluchtelingen als voorbeeld nemen. We hebben hiervoor het Knooppunt Coördinatie Informatie Oekraïne (KCIO) opgericht. Dit is een voorloper op KCR2.

In dit knooppunt hebben we alle partijen samengebracht die nodig zijn om deze crisis te managen. Denk bijvoorbeeld aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (CAO) en het Rode Kruis. Ook de veiligheidsregio’s zijn in dit knooppunt vertegenwoordigd. Een onderdeel van het KCIO is het Landelijk Coördinatiepunt Vluchtelingen Spreiding (LCVS). Vanuit dit punt wordt het aantal beschikbare opvangplekken per regio in beeld gebracht.

Vanuit de regio’s horen wij welke informatie er nodig is om de opvang goed te laten verlopen. Wij zorgen ervoor dat die informatie in KCIO beschikbaar is, bijvoorbeeld in de vorm van QenA’s en handreikingen. Zo staan we 24/7 met elkaar in contact.”

Wat is het voordeel van deze aanpak?
“Dat er één punt is waar alle organisaties alle informatie kunnen vinden die nodig is om de opvang van de vluchtelingen goed te regelen.

Gemeentes hebben voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen informatie nodig van verschillende ministeries. Ze hebben bijvoorbeeld informatie nodig van het ministerie van Volksgezondheid en van Volkshuisvestiging. Het is prettig dat wij dat in één knooppunt samenbrengen.

Ook poppen er steeds weer nieuwe issues op. Zo gaat dat vrijwel altijd tijdens een crisis. Oekraïense vluchtelingen hebben bijvoorbeeld een aparte status en daardoor mogen zij werken in Nederland. Dat betekent dat zij een te werkstellingsvergunning nodig hebben. Dat is de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ook die informatie hebben we aan het knooppunt toegevoegd.

Gemeentes en andere organisaties hoeven dus niet te zoeken naar informatie. Alles wat zij nodig hebben (van inzicht in het aantal lege bedden en opvangplekken tot een handreiking gemeentelijke opvang) brengen we in KCIO samen.”

Dit klinkt al als een goede werkmethode. Wat is er nog nodig om die vertaalslag te maken naar KCR2?
“We willen tot een permanent beeld komen, ook in de koude en lauwe fase van de crisis. Daarom is het belangrijk dat de systemen van de verschillende (crisis)partners permanent met elkaar verbonden zijn. Daar zit nog wel een uitdaging.

Alle ministeries werken nu met eigen systemen. We hebben geen goede ervaringen met het koppelen van systemen. TNO heeft nu de opdracht gekregen om onderzoek te doen naar het vormgeven van een grofmazig organisatie (samenwerkings)concept en een op hoog niveau bijbehorende ICT-architectuur en -beveiliging. We verwachten dat we aan het einde van het jaar de eerste contouren van dit nieuwe systeem hebben staan, zodat alle deelnemers hierin kunnen gaan werken.”

Hoe snel verwachten jullie dat KCR2 zich vervolgens gaat ontwikkelen?
“Het is al in ontwikkeling, nu in de vorm van pilots voor crises in de warme fase. Dat zal uitmonden in een informatie- en coördinatiepunt dat we hopelijk eind 2023 ook operationeel hebben voor de informatieverzameling in de koude en lauwe fase van een mogelijke crisis. Bovendien zal KCR2 nooit af zijn. Het is een functionaliteit dat zich continu verder doorontwikkelt, waar steeds nieuwe informatie voor mogelijk toekomstige crises aan zal worden toegevoegd.

Maar we zetten natuurlijk een belangrijke stap vooruit als we straks structureel met alle deelnemers in dezelfde functionaliteit gaan werken. Als dit eenmaal goed loopt, dan kunnen daarna ook andere crisispartners aanhaken. Voor nu is het vooral belangrijk dat we bouwen aan een robuust fundament, zodat we het daarna op een goede manier kunnen uitbouwen.”