Rijkswaterstaat over storm Eunice: ‘Dit zijn echt de krenten uit de pap’
In februari raasden er drie stormen over Nederland. Het KNMI kondigde code rood af, het treinverkeer werd stilgelegd en Rijkswaterstaat waarschuwde voor zeer gevaarlijke rijomstandigheden. Hoe was het om tijdens deze stormen een crisis te managen? Drie leden van het Landelijk Advies- en Coördinatieteam Wegverkeer (LAC-Wegverkeer) van Rijkswaterstaat vertellen hun verhaal.
“Het begon voor ons op maandag 14 februari”, vertelt informatiecoördinator Geralt van 't Veld. “We hebben elke maandagochtend een kort cyclisch overleg. We kijken dan samen met de pikethouders vooruit.”
“Die maandagochtend zagen we in de weersverwachting van het KNMI dat er stormen op komst waren,” zegt Debby van Slegtenhorst, coördinator externe communicatie Verkeer- en Watermanagement. “In zo’n situatie belt de informatiecoördinator of de coördinerend wegverkeersleider altijd met het KNMI om te horen wat zij exact verwachten. Zo kunnen we een goede inschatting maken van de impact die het weer zal hebben op de situatie op de snelwegen.”
Geralt: “Op dinsdagochtend zijn we voor het eerst samen gekomen met het Landelijk Advies- en Coördinatieteam Wegverkeer (LAC-Wegverkeer). We hebben toen besloten om alvast enkele eerste maatregelen te nemen, zoals het cancellen van de wegwerkzaamheden.”
Wanneer zijn jullie gestart met de crisiscommunicatie?
Debby: “Op woensdagochtend. We hebben toen het eerste persbericht over de stormen verstuurd. Een persbericht lijkt misschien een ouderwets communicatiemiddel. Toch gebruiken wij dit nog steeds, omdat we merken dat het goed werkt. Onze persberichten worden vrijwel altijd overgenomen door het ANP en andere media.
We hebben besloten om in dit eerste persbericht alleen te waarschuwen voor zware windstoten. Er werden namelijk twee stormen verwacht: eerst Dudley en daarna Eunice. De tweede storm zou naar verwachting het heftigste worden. Daarom wilden we in onze communicatie niet te zwaar inzetten op de eerste storm. We wilden voorkomen dat mensen onze waarschuwingen over de tweede storm niet meer serieus zouden nemen, omdat de eerste storm was ‘meegevallen’.”
Wanneer ging de crisis echt van start?
“In de nacht van woensdag op donderdag. In die nacht raasde Dudley over ons land en vielen de eerste bomen op de snelweg. We zijn donderdagochtendvroeg meteen met een live-blog gestart op onze website en zijn actief gaan communiceren via ons Twitter-kanaal. Zo konden we de pers en het publiek continu een goed beeld geven over de situatie op de wegen.”
Geralt: “Die donderdagmiddag zijn we ook voor het eerst samen gekomen met het WeerImpactTeam van het Departementaal Crisis Centrum van I&W. Dit is een team met vertegenwoordigers van verschillende crisispartners dat het KNMI adviseert over code rood. Normaal gesproken neemt alleen de voorzitter van het LAC-Wegverkeer deel aan dit overleg. Omdat ik nieuw ben in deze functie, leek het me interessant om daar ook een keer bij te zijn. Die avond hebben we nog een tweede WIT-overleg gehad.”
Hoe gaat zo’n WIT-overleg in zijn werk?
“In dit overleg zijn diverse organisaties en netwerkbeheerders vertegenwoordigd, zoals ProRail, LVNL, het NCC, het WatermanagementCentrumNederland en het LOCC. Het KMNI geeft aan de hand van meerdere weermodellen uitleg over de zekerheid dat deze verwachtingen werkelijkheid worden.
We zagen in al die modellen dat er een hevige storm op ons afkwam. We wisten alleen nog niet hoe laat die storm zou beginnen en hoe hevig hij zou zijn. De vraag aan ons was welke impact dat zou hebben op het verkeer op de snelwegen.
De luchtverkeersleiders gaven tijdens het eerste WIT-overleg al aan dat zij met dit weer waarschijnlijk vluchten moesten gaan schrappen. Het KNMI gaf code oranje af. Tijdens het tweede WIT-overleg was er al meer bekend over de hevigheid van de stormen. ProRail had daarvoor al besloten om vanaf vrijdag 14.00 uur het treinverkeer stil te leggen. Toen is het snel gegaan. Want als er geen treinen meer rijden, zullen meer mensen de auto pakken. Daardoor is de impact op het wegennet groter. Het KNMI heeft uiteindelijk besloten over te gaan naar code rood voor het hele land.”
Wat betekende dit voor de crisiscommunicatie?
Debby: “Na het eerste WIT-overleg hebben we gewaarschuwd voor zeer gevaarlijke rijomstandigheden. We hebben bewust niet gezegd: ‘Ga niet de weg op’. We wilden namelijk nog een zwaardere waarschuwing achter de hand houden, voor het geval dat de situatie zou verergeren.
Voor het maken van de juiste scenario’s hebben we ook teruggekeken naar de impact van eerdere stormen, bijvoorbeeld de storm van 18 januari 2018. Die storm zorgde voor veel omgevallen vrachtwagens en rondvliegende dakkoffers. Noord-Nederland zou vrijdag krokusvakantie krijgen. Daarom hebben we gewaarschuwd dat de rijomstandigheden gevaarlijk konden zijn voor het vrachtverkeer en auto’s met dakkoffers.”
Eunice bleek een zware storm te zijn. Volgens het KNMI staat deze storm zelfs op de derde plaats van de zwaarste stormen sinds 1970. Hoe was het om tijdens zo’n zware storm een crisis te managen?
Voorzitter Eeltje Hoekstra: “Goed. Ik merkte dat het een voordeel was dat we recentelijk nog een crisisoefening hadden gehad met het WeerImpactTeam. Daardoor wist iedereen wat ze konden verwachten en verliepen de processen goed.
Natuurlijk waren er wel zaken waar we tegenaan liepen. Zo kreeg de meldkamer van de politie en brandweer te maken met een overvloed aan meldingen. Zij waren niet meer in staat om alle incidenten snel te verhelpen. Daardoor werden wegversperringen telkens opnieuw aangemeld en dat zorgde voor een overbelasting. Op een gegeven moment ging er een NL Alert uit waarin het publiek gevraagd werd om alleen 112 te bellen in levensbedreigende situaties. Dat hielp om het aantal meldingen te reduceren.
Ook kregen we tijdens de piek van de storm het verzoek van de politie om de weg af te sluiten voor het vrachtverkeer en auto’s met aanhangers en dakkoffers. Maar daar kunnen we als LAC-Wegverkeer niet over beslissen. Daarom hebben we die vraag doorgespeeld naar het corporate crisisteam van Rijkswaterstaat. Zij hebben dit voorgelegd aan de minister. Dit vrachtwagenverbod is er uiteindelijk niet gekomen. De storm was al op zijn hoogtepunt. en we hadden het vrachtverkeer al opgeroepen om niet de weg op te gaan. In deze fase van de crisis had een vrachtwagenverbod geen toegevoegde waarde meer.”
Wat waren de grootste uitdagingen tijdens deze crisis?
Geralt: “Hoe je erin slaagt om alle collega’s van de juiste informatie te voorzien. Normaal gesproken is een crisis regionaal. Nu trok de storm over het hele land heen. Daardoor was de impact op onze organisatie groot. Alle informatie stond natuurlijk in het LCMS. Maar mensen zaten tot over hun oren in het werk. Daardoor kwamen ze er niet altijd aan toe om in het LCMS te kijken.”
Debby: “Een extra moeilijkheidsfactor was dat veel collega’s nog thuis werkten. Normaal gesproken zit je als communicatieteam samen op kantoor. Daardoor is de onderlinge communicatie gemakkelijker. Je kunt dan bijvoorbeeld even wat punten op een bord zetten. De afstand maakt het managen van een crisis moeilijker.”
Wat was uiteindelijk de impact van de storm op het wegverkeer?
“Dat viel mee. Met zo’n grote storm kun je veel versperringen verwachten. Ook als er weinig verkeer op de weg is, kan dat tot lange files leiden. Maar we hebben niet veel extreem lange files gehad.”
Eeltje: “We hadden natuurlijk als voordeel dat we deze crisis zagen aankomen. Daardoor was de operatie goed geïnformeerd. Zij hadden extra diensten ingeroosterd om de versperringen zo snel mogelijk te verwijderen.”
Debby: “Toch hadden we zaterdagochtend nog niet alles kunnen opruimen. Gelukkig hebben we die verwachting op vrijdagavond al in de communicatie meegenomen, zodat weggebruikers daar rekening mee konden houden.”
En toen kwam op zaterdagavond de derde storm: Franklin.
“Ja, precies. En dat was weer een heel ander weertype. Er werd verwacht dat Franklin harde windstoten zou bevatten en slagregens. Wat moeten mensen zich voorstellen bij slagregens? Daar hebben we in onze communicatie extra uitleg over gegeven.
'Ook Franklin is nog best een serieuze storm geweest'
Het fijne was dat alle wegen op zaterdagmiddag vrij waren. We hebben in aanloop naar Franklin wel gewaarschuwd voor loshangende takken. Veel takken en bomen waren door de eerdere stormen verzwakt. Zij hadden tijdens Franklin nog maar een klein zetje nodig om te breken.”
Hoe groot was de impact van Franklin?
Eeltje: “Franklin is nog best een serieuze storm geweest. De eerdere stormen hadden veel rommel veroorzaakt, dat nog langs de kant van de weg lag. We waren nog niet in staat geweest om dat allemaal op te ruimen of te herstellen. Die rommel op de weg zorgde ervoor dat de regen van Franklin minder goed afgevoerd werd.”
Debby: “Toch viel de impact van Franklin uiteindelijk wel mee. Er zijn wat bomen en verkeersborden omgewaaid. Maar de situatie op de weg was al een stuk beter dan met Eunice."
Hoe kijken jullie terug op deze crisis?
Geralt: “Dit was mijn eerste crisis als informatiemanager en ik vond het interessant om dit een keer mee te maken. In mijn functie hou ik me alleen bezig met de preparatie op de operatie. Tijdens een crisis zit je echt ín de operatie. Dat is een verrijking van mijn werk.”
Eeltje: “Ik vond het mooi om tijdens deze crisis te zien dat we veel aan een eerdere oefening van het WeerImpactTeam hadden gehad. Als je een oefening doet, lijkt het soms een poppenkast. En soms zijn oefeningen wat onrealistisch, waardoor je niet je eigen rol oefent. We hebben tijdens deze crisis gezien dat realistische oefeningen wel degelijk ervoor zorgen dat je de crisis beter aankunt.”
'Begin tijdig en anticipeer op de eerste tekenen'
Debby: “Voor mij zijn dit soort crises echt de krenten uit de pap. Natuurlijk is het onwijs intensief. Ik had op donderdag al piketdienst. Dus ik heb de crisis van het begin tot het einde helemaal meegemaakt. Uiteraard samen met de collega’s uit mijn team, want dit kun je niet alleen. Je staat continu aan, bent bezig met interne afstemming over bijvoorbeeld de boodschap en je bent continu bezig om de media te woord te staan.
Ik merk wel dat het veel van je vraagt en dat de rek er na een paar dagen wel uit is. Daarom is het belangrijk om tijdig het stokje over te dragen. Ik merkte dat zelf op zondagavond tijdens mijn laatste optreden bij Nieuwsuur. We hadden dit interview goed voorbesproken en ik was er klaar voor. Vervolgens stelde de journalist de vraag net iets anders. Door de vermoeidheid was ik niet meer in staat om snel te schakelen. Achteraf gezien had ik eerder rust moeten nemen, want dat was niet mijn beste media-optreden ooit.”
Alles over extreem weer
Eeltje: “Toch vind ik dat het communicatieteam het erg goed gedaan heeft tijdens deze crisis. Dat is echt een compliment waard, want er kwam veel op hun af. Normaal gesproken richten journalisten zich tijdens een storm op de situatie op de weg en op het spoor. Nu reden er geen treinen. Daardoor waren alle ogen gericht op Rijkswaterstaat. Dat maakte deze crisis voor de afdeling communicatie extra intensief.”
En als jullie collega’s een volgende keer voor een vergelijkbare crisis komen te staan, wat zou je hen dan willen zeggen?
“Begin tijdig en anticipeer op de eerste tekenen. Daardoor blijf je in controle. Dat zorgt ervoor dat je op tijd de juiste mensen paraat hebt staan en dat je tijdig de juiste maatregelen neemt.”
Debby: “En zorg voor een goede crisisorganisatie met mensen die bezieling hebben voor het vak. De omgeving verandert continu. Je hebt structuur en rolvastheid nodig om grip te houden op het geheel. En besef dat je werkt voor een overheidsorganisatie. Als je iets niet goed doet, kan de minister daar Kamervragen over krijgen. Dat brengt een verantwoordelijkheid met zich mee. Het is goed om je daar bewust van te zijn.”