WMCN: ‘Droogte is van ons allemaal’

Droogte heeft bijzondere kenmerken waar de veiligheidsregio’s normaal gesproken niet mee van doen hebben. Bij serieuze droogte kunnen zij gebruikmaken van de kennis en informatie van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN). Wat zijn die bijzondere kenmerken? En waarom is het een veiligheidsvraagstuk? Elja Huibregtse en Cristel de Zwaan geven antwoord op deze en andere vragen.

Het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) is verantwoordelijk voor betrouwbare landelijke berichtgeving over waterstanden en waterkwaliteit. Elja Huibregtse werkt bij het WMCN als een van de voorzitters van de Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging (LCO) en de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). Dat doet ze naast haar werk als coördinerend adviseur stormvloedkeringen bij Rijkswaterstaat. Cristel de Zwaan werkt als coördinator LCO en LCW bij Rijkswaterstaat en is informatiecoördinator bij beide commissies.

Welke maatregelen worden er genomen tegen droogte?
Elja: "Wat de samenleving niet ziet, is dat door het hele land heel veel mensen actief bezig zijn met waterbeheer. Altijd. We waren begin juni bijvoorbeeld nog niet opgeschaald, maar er speelde al veel. Bij de start van het droogteseizoen, op 1 april, hadden we al een zeer droge maand maart gehad, en alle waterbeheerders in Nederland waren toen al bezig met alles wat ze in hun gebied kunnen inzetten qua voorbereidende maatregelen op drogere periodes."

Cristel: "Voorafgaand aan het droogteseizoen, treffen waterbeheerders zoals de waterschappen en Rijkswaterstaat, ook al maatregelen om ervoor te zorgen dat de droogte wordt uitgesteld. Die maatregelen zijn per regio anders. Zo zetten ze bijvoorbeeld het IJsselmeer op -12,5 centimeter in plaats van -20 centimeter ten opzichte van het NAP."

Wanneer spreken we van droogte?
Cristel: "Dat is complex. Een belangrijke parameter is het neerslagtekort: als er meer water verdampt dan er neerslag valt, is er een neerslagtekort. Maar we kijken ook naar hoeveel water er vanuit de grote rivieren naar Nederland komt en hoeveel grondwater er beschikbaar is. Het gaat over het totaalplaatje aan zoetwater dat voor Nederland beschikbaar is voor een breed gebruik: voor onder andere mensen, natuur, landbouw en industrie."

Waarom is droogte een veiligheidsvraagstuk?
Cristel: "Het hebben van genoeg zoetwater is een heel belangrijk goed voor alle mensen, voor het leven dat wij leiden. Als er minder van beschikbaar komt, moeten er keuzes gemaakt worden waarmee mensen direct of indirect geraakt worden. Dat kan een effect hebben op de hele samenleving."

Elja: "Zoetwater gebruiken we voor drinkwater, landbouw, natuurbeheer, scheepvaart en recreatie, en als koel- en proceswater voor de industrie. Als we minder zoetwater hebben dan er nodig is, hanteren we een verdringingsreeks, waarbij de belangrijkste categorie zo lang mogelijk water houdt."

Naar welke facetten kijken we ten tijde van droogte?
Cristel: "Het gaat als gezegd om het totaalplaatje, waarbij een aantal indicatoren van belang is, zoals de aanvoer van het water op de grote rivieren de Maas en de Rijn – voor de Rijn bijvoorbeeld vanuit Duitsland. De zes Regionale Droogte Overleggen (RDO), met daarin RWS, de waterschappen en de provincies, houden in de gaten hoe het systeem er per regio bijligt. Als dat nodig is, schalen wij als LCW ook op. Daarbij is bijvoorbeeld in de Randstad verzilting een belangrijk thema."

Wat is daarbij de rol van het Watermanagementcentrum Nederland?
Elja: "Het WMCN is een samenwerking van RWS, de waterschappen, het KNMI en Defensie. Het heeft als belangrijkste taak om 24/7 het weer en de waterstanden te monitoren, op basis van alle data verwachtingen te maken en op basis van die verwachtingen de betrokken stakeholders te informeren en indien nodig te alarmeren.

Bij het WMCN bestaat naast de LCW en LCO ook een LCM: Landelijke Coördinatiecommissie Milieuverontreiniging Water, en adviesgroepen voor bijvoorbeeld kust, rivieren en meren. Een van onze kerntaken, en waar we een belangrijke meerwaarde bieden, is landelijke duiding en communicatie hierover."

Wat is belangrijk dat de veiligheidsregio’s weten als het echt droog blijft?
Cristel: "Dat er al een structuur staat – ook richting opschaling – die heel dicht tegen de algemene crisiskolom aan zit. Dat de organisatie met alle benodigde partijen en stakeholders al verankerd is en de benodigde lijntjes dus al aanwezig zijn."

Het LCW op haar beurt adviseert het Management Team Waterverdeling (MTW). Wanneer wordt er opgeschaald naar het MTW?
Elja: "Dat duurt wel even. Eerst gaan de Regionale Droogte Overleggen en LCW nog opschalen. Er wordt bepaald wat het nationale beeld precies is en met welke maatregelen we elkaar kunnen helpen. Het MTW wordt actief als er daadwerkelijk een nationaal watertekort is."

Cristel: "Als de waterbeheerders om de situatie te beheersen maatregelen moeten nemen die buiten de afgesproken kaders gaan, of als het meer bestuurlijk wordt, schalen we sowieso op naar het MTW."

Actuele data en informatie over droogte, vind je op de droogtemonitor van het WMCN van RWS.