Interview
Maaike Tindemans
Tekst:
Maaike Tindemans
Verwachte leestijd: 4 min

Vertrouwenspersoon: ‘Aangifte doen is niet altijd de oplossing’

Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt vaker voor dan we soms denken. Hoe zorg je ervoor dat slachtoffers na een voorval toch weer met plezier en een veilig gevoel naar hun werk kunnen? Vertrouwenspersoon Mariska Hazeleger staat al 19 jaar slachtoffers bij. “Slachtoffers willen vaak maar één ding”, zegt ze. “En dat is dat het gedrag van de vermeende dader stopt.”

Mariska werkt voor Bedrijfsrecherche Nederland. Voor enkele grote multinationals is zij de externe vertrouwenspersoon. In de kantines van de Nederlandse vestigingen hangt een briefje met haar naam en telefoonnummer erop. Als medewerkers iets vervelends hebben mee gemaakt, kunnen ze haar bellen.

“En dat doen ze ook”, is Mariska’s ervaring. Ze krijgt regelmatig telefoontjes binnen. Meestal is dat overdag. Maar ze staat ook ’s avonds en in het weekend voor medewerkers klaar. “Het afgelopen jaar werd ik zelfs op eerste kerstdag gebeld”, vertelt ze. “Dat is geen probleem. Ook als mensen op eerste kerstdag iets vervelends op hun werk meemaken, wil ik er voor hen zijn.”

Wat hebben de medewerkers veelal meegemaakt die jou bellen?
“Dat kan van alles zijn. Ik word veel gebeld door mensen die te maken hebben gekregen met seksuele intimidatie. Maar er zijn ook andere onderwerpen die langskomen, zoals agressie, geweld en discriminatie.

Mariska wordt veel gebeld door mensen die te maken hebben gekregen met seksuele intimidatie

Ook komt het best veel voor dat managers misbruik maken van hun positie. Medewerkers hebben bijvoorbeeld het gevoel dat ze continu genegeerd en gekleineerd worden. De manager geeft hen het gevoel dat zij niet belangrijk zijn. Dat soort gedrag gaat onder je huid zitten en medewerkers kunnen daar een naar gevoel aan over houden.”

Wat doe je als je zo’n telefoontje binnen krijgt?
“In de eerste plaats: heel goed luisteren. Mensen hebben iets meegemaakt en willen hun verhaal kwijt.

Voor mij is het belangrijk om te horen hoe het slachtoffer het gedrag van de vermeende dader ervaart. Dat is namelijk per situatie verschillend en het slachtoffer bepaalt hoe erg een klacht is. Om een voorbeeld te noemen: vrouwen onderling kunnen soms heel close zijn. In een groep van jonge vrouwen kan het normaal zijn om elkaar te omhelzen en een app-gesprek af te sluiten met kusjes. Als jonge vrouw is het misschien wel leuk als je 18-jarige vrouwelijke collega dat bij je doet. Maar als jouw 40-jarige mannelijke collega dat doet, kun je daar een heel ander gevoel aan overhouden.”

Wat is voor jou de volgende stap?
“De volgende stap is dat ik aan het slachtoffer vraag wat hij of zij graag wil. We spreken samen de mogelijkheden door. Soms zijn slachtoffers bijvoorbeeld aangeraakt door een leidinggevende. Het is een grote stap om daar echt iets tegen te doen. Daarvoor moeten mensen over een drempel heen.

Soms hebben collega's het gedrag gezien. Dat betekent dat je getuigen hebt.

Ik spreek dan de situatie met hen door. Ik vraag bijvoorbeeld of meer collega’s last hebben van zijn gedrag. Dat betekent namelijk dat je medestanders hebt. En zijn er mensen die het gezien hebben? Want dan heb je getuigen. Bovendien hangen er op veel werkplekken camera’s. Dus als een collega jou heeft aangeraakt, dan is de kans groot dat daar beeldmateriaal van is.”

Wat kan een slachtoffer daar vervolgens tegen doen?
“Een slachtoffer kan een officiële klacht indienen. Dat betekent dat mijn collega’s van de bedrijfsrecherche de zaak gaan onderzoeken. Zelf ben ik nooit betrokken bij dat onderzoek. Dat kan ook niet, want de slachtoffers hebben mij veel dingen in vertrouwen verteld. Dat blijf ik vertrouwelijk behandelen, ook als er een onderzoek start.

Als mijn collega's van de bedrijfsrecherche constateren dat er iets niet in de haak is, kan de organisatie maatregelen nemen. Zij kunnen de dader ontslaan.

In de praktijk zie ik dat zo’n ontslag vaak een eyeopener is, ook voor de rest van het team. Je laat daarmee als organisatie zien dat je bepaald gedrag niet accepteert. Dat helpt om de neuzen weer dezelfde kant op te krijgen.”

Een officiële klacht indienen is best een grote stap. Zijn er ook andere dingen die een slachtoffer kan doen om een vermeende dader te stoppen?
“Jazeker. Het indienen van een klacht is een officiële stap. Maar er zijn ook veel onofficiële wegen die je kunt bewandelen.

Vrouwen storen zich soms aan de seksueel getinte grappen van hun mannelijke collega's, maar durven daar niks van te zeggen

Sommige slachtoffers vinden het bijvoorbeeld moeilijk om mondig te zijn. Soms maakt een mannelijke collega bijvoorbeeld veel seksueel getinte grappen. Zijn vrouwelijke collega’s vinden dat niet prettig, maar durven er niets van te zeggen. Als ik vervolgens een slachtoffer spreek, dan hoor ik dat ze wel graag mondiger wil worden. Ze zegt bijvoorbeeld: ‘Je hebt gelijk, de volgende keer ga ik er iets van zeggen’. Als ze dat eng vindt, kunnen we dat gesprek ook samen aangaan. Meestal hoor ik dat ze het gesprek zelf wil voeren en dat is natuurlijk prima.

Ze gaat dan – na ons gesprek – iets doen wat ze voorheen niet durfde. Als ik mensen op die manier kan helpen, dan is dat natuurlijk ook goed.”

Bij The Voice of Holland werden er ook veel seksueel getinte opmerkingen gemaakt. De slachtoffers durfden daar niets van te zeggen, omdat ze bang waren dat ze daardoor minder kans hadden om te winnen. Hoe zou je dat op een onofficiële manier kunnen oplossen?
“Ik zou bijvoorbeeld het gesprek kunnen aangaan met de leidinggevende van de vermeende dader. Dat zorgt ervoor dat hij wordt aangesproken op zijn gedrag en dat de slachtoffers toch anoniem kunnen blijven.”

Het lijkt me lastig dat je nooit zeker weet of een slachtoffer de waarheid spreekt. Komt het wel eens voor dat mensen hun collega’s vals beschuldigen?
“Zeker, maar daar prik ik snel en gemakkelijk doorheen. Ik heb door de jaren heen met zoveel slachtoffers gesproken. Ik voel het echt wel aan als het niet klopt.

Maar voor mij blijft een slachtoffer een slachtoffer. Ook als iemand een collega vals beschuldigt, luister ik naar het verhaal. Meestal is er dan iets anders aan de hand en is een telefoontje aan mij een schreeuw om aandacht. Een goed voorbeeld daarvan is een jonge vrouw die zich gek gedroeg op haar werk. Toen ik doorvroeg, bleek dat zij thuis seksueel misbruikt wordt door haar stiefvader. Het is goed dat ze dat tegen mij heeft verteld. Ik heb haar in contact gebracht met de instanties die haar verder kunnen helpen.”

Je hebt uitgelegd dat slachtoffers veel wegen hebben die ze kunnen bewandelen. Wat vind jij zelf de beste keuze?
“Daar heb ik geen oordeel over. Ik vind het vooral belangrijk om te luisteren naar wat het slachtoffer wil. Voor sommige slachtoffers is het voldoende als de vermeende dader wordt aangesproken op zijn gedrag.

'Het gevoel van het slachtoffer staat centraal'

Bij ernstige vergrijpen is het voor sommige slachtoffers voldoende als de dader ontslagen wordt. Anderen willen dat hij ook gestraft wordt en doen aangifte bij de politie. Het gaat om het gevoel van het slachtoffer. Dat staat centraal.”

Je hebt in al die jaren veel meegemaakt. Wat is de zaak die je het meeste is bijgebleven?
“Dat is een zaak waarbij een meisje een relatie had met een collega. Tijdens de relatie had haar vriend seksueel getinte foto’s gemaakt. Toen de relatie uitging, heeft hij die foto’s verspreid onder collega’s. Die jongen is natuurlijk meteen ontslagen en het slachtoffer heeft aangifte gedaan bij de politie.”

Wat erg. Hoe is het afgelopen met dat meisje? Ik zou wel door de grond willen zakken, als mij dat was overkomen. Ik geloof dat ik heel hard weg zou willen rennen en nooit meer terug zou willen komen.
“Toch werkt ze er nog steeds. Ze heeft goede begeleiding gehad en is stap voor stap weer aan het werk gegaan.

En bedenk je wel dat ontslag nemen voor veel mensen geen oplossing is. Ze hebben een leuke baan. Veel mensen hebben ook een huis en kinderen. Ze willen helemaal niet weg.

In dit geval heeft het meisje zich over haar schaamte heen gezet. Dat kan natuurlijk alleen als je weer sterk in je schoenen staat. Ook teambuilding is belangrijk. Het helpt als je merkt en ervaart dat je collega’s achter je staan en dat zij te vertrouwen zijn. Dat geeft je weer de kracht om door te gaan.”

04 februari 2022