Achtergrond
Redactie
Tekst:
Redactie
Verwachte leestijd: 2 min

Wat kunnen professionals leren van de coronacrisis?

Never waste a good crisis. Daarom zetten de crisisonderzoekers Arjen Boin en Werner Overdijk al tijdens de coronacrisis hun bevindingen en de geleerde lessen op een rij. ‘Zo kunnen we meteen van deze crisis leren.’

“Natuurlijk zullen er nog ongelofelijk veel onderzoeksrapporten verschijnen over de coronacrisis”, zegt Arjen Boin. “Toch vonden wij het nuttig om nu al een boek op de markt te brengen met de eerste geleerde lessen.” Samen met Werner Overdijk, Charon van der Ham, Jessy Hendriks en Dionne Sloof schreef hij het boek COVID-19: Een analyse van de nationale crisisrespons.

Veel ging goed tijdens de coronacrisis, sommige dingen hadden beter gekund

“COVID-19 was een test van onze nationale crisisorganisatie”, zegt Arjen. “Veel ging goed, sommige dingen kunnen natuurlijk altijd beter. Het is belangrijk snel lessen te leren, want de volgende ‘ongekende crisis’ kan morgen gebeuren. Daarom hebben wij dit boek geschreven: om de eerste lessen in beeld te krijgen.” Samen met auteur Werner Overdijk deelt hij enkele bevindingen en geleerde lessen uit het boek met DeCrisismanager.

Trage detectie
‘Nederland was traag in het herkennen van de crisis’

Arjen: “Het opmerkelijke is dat Nederland precies gereageerd heeft zoals het in de handboeken staat omschreven. Toch moeten we achteraf constateren dat dit niet werkte. De grote vraag is: waarom niet? Datzelfde fenomeen zagen we bij orkaan Katrina. Ook toen dachten mensen heel lang: ‘dat gebeurt hier niet’.”
Werner: “De belangrijkste les die we hieruit kunnen trekken is dat handboeken niet onfeilbaar zijn. Elke crisis is toch weer net iets anders. Daarom blijft het belangrijk om kritisch te kijken of de genomen maatregelen wel afdoende zijn.”

Nederland had moeite om in de crisismodus te komen

Laat in een crisismodus
‘Nederland had moeite om in een crisismodus te komen’

Arjen: “Achteraf kunnen we constateren dat hier tijd is verloren. De les is dat de gezaghebbers eerder groot alarm moeten slaan, zodat we sneller met elkaar aan de slag konden.”

Luisteren naar het OMT
‘Er ontstond discussie over de rol van het OMT’

Arjen: “De politiek kreeg het verwijt dat het alleen luisterde naar het OMT en niet haar eigen afwegingen maakte. Die kritiek is niet terecht. Op cruciale momenten zagen we dat de politiek wel degelijk haar eigen afwegingen maakte. Een voorbeeld daarvan was het sluiten van de scholen. Het OMT adviseerde om de scholen open te houden. Toch besloot de politiek om de scholen te sluiten.”
Werner: “Er is hier iets anders aan de hand. In tijden met veel onzekerheid vinden mensen het prettig dat bestuurders luisteren naar deskundigen die daarvoor geleerd hebben. Het is dus krachtig dat Mark Rutte en zijn crisisteam goed luisterden naar het OMT. Tegelijkertijd vaarden ze ook hun eigen koers.”

Het OMT adviseerde om de scholen open te houden. Toch besloot de politiek anders.

Arjen: “Toch zag je op een gegeven moment wel een rolvervaging ontstaan. Het is de taak van het OMT om advies te geven vanuit het medische perspectief. Ze moeten zich verre houden van politieke en economische argumenten. Anders kan de politiek geen zuivere afweging maken. Die rolvervaging zag je ontstaan bij de discussie over de mondkapjes. Het RIVM gaf aan dat het verplicht dragen van een mondkapje niet zou helpen bij de bestrijding van het virus. Het leek erop dat zij in dit advies hadden meegewogen dat er een schaarste aan mondkapjes was. De politiek moet erop kunnen vertrouwen dat het advies van OMT medisch goed onderbouwd is. Daarom is het belangrijk om die rollen goed gescheiden te houden.”

We varen op zicht
‘De feedback was niet goed georganiseerd’

Werner: "Bij een crisis als deze is het belangrijk dat je kunt laten zien wat het effect is van de maatregelen die je neemt. Die feedback was slecht georganiseerd. De premier zei: ‘We varen op zicht’. De feedback die we kregen op de genomen maatregelen waren de testresultaten of het aantal bezette IC-bedden. Beide cijfers gaven een zeer grove schatting van het werkelijk aantal besmettingen. Het was beter geweest als de GGD’s in hun regio beter in beeld hadden gehad waar de besmettingshaarden waren en hoe die ervoor stonden. Het nemen van harde maatregelen zonder een goede feedback, is als hard rijden in een dure auto zonder kilometerteller.”

Internationaal samenwerken
‘We staan sterker als we beter internationaal samenwerken’

Arjen: “Nederland heeft traditioneel gezien niet zoveel met samenwerken in Europa. Maar dit virus houdt zich niet aan de grenzen. Daarom is het zonde dat we niet voor een betere afstemming hebben gezorgd. We hadden bijvoorbeeld een taskforce naar Italië kunnen sturen om te leren van hun ervaringen. Ook was het in het begin moeilijk uit te leggen waarom we in Nederland niet dezelfde maatregelen namen als in Italië. Er werd gezegd: ‘We zijn een nuchter volk’. Maar een virus trekt zich niets van een volksaard aan. Later is dat wel beter uitgelegd.”
Werner: “Ook zag je het waterbedeffect ontstaan. In België gingen bijvoorbeeld de kroegen dicht. Vervolgens kwamen de mensen vanuit België naar de Brabantse cafés. Met een betere afstemming was dat te voorkomen geweest.”

08 augustus 2020