Artsen: ‘Zien we alle groepen die door corona getroffen worden?’

Het aantal kwetsbare groepen dat getroffen wordt door corona is groot en gevarieerd. Hebben we voldoende zicht op hun problematiek? En doen we voldoende om hen te ondersteunen?

Deze vraag stellen Marleen Kraaij -Dirkzwager, arts Maatschappij + Gezondheid, en Nynke Postma, anesthesioloog / intensivist. Zij pleiten voor één loket waarin alle steun voor deze groepen zichtbaar wordt.

De problemen waar mensen tijdens de coronacrisis tegenaan lopen zijn zeer uiteenlopend. Dat gaat van kwetsbare kinderen die een ontwikkelingsachterstand oplopen en ondernemers die in armoede vervallen tot zorgverleners die overbelast raken. Marleen heeft samen met haar collega’s Yke Tromp en Pieter van der Torn geprobeerd beter zicht te krijgen op deze groepen. Dit is wat hen betreft een groeimodel, voor deze en toekomstige crises.

Samen met Nynke Postma, anesthesioloog en intensivist, pleit ze voor één loket waardoor er meer zicht komt op goede zorg en ondersteuning voor al deze groepen. “We zien nu veel losse initiatieven en rapporten”, zegt Marleen. “Daardoor is het de vraag of we alle kwetsbare groepen voldoende zien en ondersteunen. En of we goede initiatieven snel genoeg herkennen en uitrollen. Door gegevens over kwetsbare groepen, en goede voorbeelden om hen te ondersteunen, samen te brengen, krijgen we meer zicht op het geheel. Daardoor zijn we beter in staat om zoveel mogelijk mensen de hulp te geven die zij nodig hebben.”

De problemen waar mensen tegenaan lopen zijn zeer uiteenlopend. Waarom is het belangrijk om dit samen te brengen?
Marleen: “Omdat deze problemen in de praktijk vaak ook niet los van elkaar staan. Je kunt bijvoorbeeld wel een handreiking voor jongeren schrijven. Maar een deel van die jongeren woont in een gezin waarin de vader werkeloos is geraakt en waar schuldenproblematiek dreigt. In veel gevallen zijn het geen losse problemen, maar grijpt alles in elkaar.”

Hoe worden die kwetsbare groepen nu geholpen?
“We zien dat er op tal van plekken mooie initiatieven ontstaan. Een goed voorbeeld daarvan is dat ouderen niet altijd goede mantelzorg kunnen krijgen van hun kinderen als zij corona hebben. Voor een deel van die ouderen is een oplossing gekomen. Zij mogen gebruik maken van een vakantiehuisje, zodat zij hun huisgenoten niet kunnen besmetten. En de kinderen hebben persoonlijke beschermingsmiddelen gekregen zodat zij in staat zijn om hun vader of moeder de hulp te geven die zij nodig hebben. Een ander voorbeeld zijn de ervaringen die scholen en gemeenten opdoen met het zorgen voor jongeren waar de lockdown extra heftig voor is.

Dit zijn slechts voorbeelden van mooie initiatieven, er zijn er velen. Het doel van het loket is om dit soort goede ideeën te delen, zodat we elkaar inspireren en zoveel mogelijk mensen op een goede manier geholpen worden.”

Nynke, als intensivist behandel jij een kwetsbare groep patiënten. Daarnaast kun je het IC-personeel zelf ook beschouwen als een kwetsbare groep, omdat overbelasting dreigt. Voel jij je gehoord en gezien?
“Ja, er is veel aandacht voor onze beroepsgroep. IC-professionals zijn zelfs Nederlander van het Jaar geworden. Tegelijkertijd zie ik dat veel andere zorgverleners ook keihard werken en dat zij minder gezien en gehoord worden. Daarom vind ik die netwerkvorming zo belangrijk. De problematiek van de zorgverleners beperkt zich niet tot de IC’s. Het is vakoverschrijdend. Het raakt de hele medische wereld.”

IC-professionals hebben het op dit moment zwaar. Hoe zouden zij nog beter geholpen kunnen worden?
“Uiteraard zijn wij geholpen door solidariteit vanuit de samenleving en met een goed werkend vaccin. Dat zijn geluiden waarvoor veel aandacht is in de media. Iets waar we ook mee zouden zijn geholpen is bijvoorbeeld goede triage.

Méér triage zit nu nog in de taboesfeer. De algemene teneur is dat we iedereen een kans moeten geven om corona te overleven. Maar is dit wel wenselijk? Of moeten we accepteren dat we geen plek hebben voor mensen die een kleine kans hebben om corona te overleven? Waarbij ik nadrukkelijk wil benoemen dat het niet verlenen van IC-zorg absoluut niet betekent dat we mensen in de steek laten. Deze mensen moeten natuurlijk andere zorg krijgen, waarbij comfort voorop staat. Ik heb behoefte aan open gesprekken met ruimte voor dialoog over deze ethische dilemma’s.”

Marleen: “Je ziet nu in het publieke debat dat er per deelonderwerp wordt gediscussieerd. Sommigen behartigen de belangen van IC-professionals. Anderen komen op voor andere groepen die worden geraakt, zoals de ondernemers en de mensen die mentaal lijden onder het isolement. In het debat worden die helaas vaak tegenover elkaar gezet. Dat leidt tot polarisatie. Maar het is niet zo dat we óf de jongeren óf de ondernemers óf de IC-professionals moeten steunen. Het is én, én, én.”

Waarom is die polarisatie zo erg?
“Omdat er door die polarisatie een woordvoerderstrijd ontstaat. Wie worden er gehoord? Die strijd is een serieuze bedreiging voor de gezondheid van al die mensen waar het over gaat. Het eerlijke verhaal is dat er heel veel mensen zijn die onder deze crisis lijden en dat we hen allemaal zo goed mogelijk moeten helpen. Daarvoor is meer samenwerking nodig. Daarom is het zo belangrijk dat er één loket komt dat ervoor zorgt dat goede samenwerking zichtbaarder wordt. En dat dit loket ervoor zorgt dat er een positievere flow ontstaat, omdat het helpt om mooie initiatieven tot bloei te brengen.

Hopelijk draagt het er ook aan bij dat veel verschillende mensen zich gehoord, gezien en gesteund voelen. Een ‘1-loketfunctie’ is nu top-down ingericht via Rijksoverheid.nl en het Steunpunt Coronazorgen. Dit kan ook meer bottom-up ingericht worden, gericht op samenwerking tussen organisaties en met een focus op wat er allemaal wél kan in deze ongekende crisis.”

Hoe snel verwacht je dat zo’n loket gerealiseerd kan zijn?
“Snel, want de mooie initiatieven en de goede handreikingen zijn er al. We hoeven het alleen maar bij elkaar te brengen, zodat ze beter zichtbaar worden en zodat de belangenbehartigers en hulpverleners van al die groepen mensen die nu in de verdrukking komen, meer van elkaar kunnen leren.”

Verwacht je dat dit loket meer oplevert dan alleen van elkaar leren?
“Jazeker. Het geeft overzicht en daardoor iets meer grip op het geheel. Je gaat daardoor ook zien welke groepen mensen al steun krijgen en welke je wellicht nog mist. En je kunt daardoor beter zien welke effecten de beschikbare ondersteuning heeft en of er misschien nog meer nodig en mogelijk is. Zo kun je bijvoorbeeld gerichter nagaan of je echt goed naar de behoeften van specifieke kwetsbare doelgroepen hebt geluisterd. Dit is essentieel om de beschikbare ondersteuning te laten aansluiten.”

De crisis verandert continu en daardoor ontstaan er weer nieuwe problemen. Hoe wil je daarmee omgaan?
“Door dat loket goed te organiseren met een vaste kern (front-office) en een flexibel netwerk erachter. De crisis verandert, maar de extra kwetsbare groepen blijven grotendeels hetzelfde. Soms worden kwetsbaarheden zichtbaarder, bijvoorbeeld als maatregelen worden aangescherpt. Door de mondkapjesplicht werden doven en slechthorenden bijvoorbeeld, extra hard getroffen als zij afhankelijk zijn van liplezen. De 1,5-meter samenleving is voor slechtzienden extra beperkend.

Het is belangrijk dat je een basisstructuur hebt waarin snel contact mogelijk is met al die verschillende groepen. Zij weten vaak zelf het beste welke zorg en ondersteuning voor hen het meest passend is. Zie het als een soort dashboard waarop je kunt zien hoe het met verschillende groepen mensen gaat en welke ondersteuning er voor hen is. Vanuit dit centrale loket kun je signaleren met wie het niet goed gaat en gerichte acties ondernemen. Vervolgens kun je ook kijken hoe effectief die respons is geweest en wat er nog meer nodig is om die groep verder te helpen. Het gaat dus om meer dan monitoren, het gaat ook om het inzetten en opvolgen van acties.”

Welke instantie zou het meest geschikt zijn om die verbindende rol op zich te nemen?
“Ik zou denken dat de Nederlandse Zorgautoriteit de lead kan nemen, in nauwe samenwerking met de GGD’en en het Landelijk Operationeel Team Corona (LOTC). Met een gedeelde opdracht van de Ministeries van VWS en JenV als essentieel onderdeel van opgeschaalde zorg tijdens langdurige crises.”

Is dit loket alleen nuttig tijdens de coronacrisis? Of is het ook nuttig voor daarna?
“Het is nuttig, voor nu en daarna, omdat we steeds meer met ongekende regionaal overschrijdende crises te maken krijgen. Het is bij elke crises belangrijk om te weten wie de mensen zijn die getroffen worden en hoe we hen het beste kunnen ondersteunen. Een loket om goede netwerkzorg vorm te geven, zie ik als ondersteuning van de bestuurlijke verantwoordelijkheden vastgelegd in de Wet publieke gezondheid, artikel 2 en de Grondwet, artikel 22."

Tot slot, wat is het belangrijkste gevoel dat jullie met dit loket willen bereiken?
“We hopen dat de netwerkzorg die nodig is tot stand komt en dat dit rust geeft. Dat mensen ervaren dat er bewust gekeken wordt naar ‘zo goed mogelijke zorg’ tijdens crises. De crisis is er nu eenmaal en we moeten er mee zien te dealen. We hopen dat het loket stimuleert dat de krachten maximaal worden gebundeld, interdisciplinair, tussen alle hulpverleners. En dat het daarmee terecht leidt tot het gevoel dat we er met z’n allen het beste van maken.”