Zo voorkom je een explosie

Nederland is geen Beiroet. Toch lopen Nederlandse organisaties wel degelijk het risico dat iemand een explosief in hun pand plaatst. Wat kun je hier tegen doen?

“Ik zou er als organisatie voor zorgen dat je enkele medewerkers traint om verdachte pakketjes te herkennen en de juiste maatregelen te treffen”, zegt Thijs van Meegen, directeur van het REASeuro Competence Centre. “Dat is een training van één tot vijf dagen. Zij zorgen voor een goede analyse, het nemen van de juiste maatregelen en zij kunnen voorkomen dat een incident onnodig escaleert. En zij voorkomen dat je het pand onnodig vaak moet ontruimen.”

Wat doen de meeste organisaties nu als bijvoorbeeld de CEO een verdacht pakketje in zijn kantoor aantreft?
“De meeste organisaties bellen 112. Dit betekent dat de politie langs komt en zij zien een pakketje vaak ook als verdacht. In veel gevallen besluiten zij het hele pand te ontruimen. Daarmee ben je als organisatie de regie kwijt. Alle medewerkers staan op straat en het bedrijf ligt stil. Dat kost handen vol geld.

Vervolgens kan het enkele uren duren voordat de Explosieve Opruimingsdienst Defensie (EODD) ter plaatse is. In verreweg de meeste gevallen blijkt het vals alarm te zijn. Een enkele keer is het wel een explosief dat zij ontmantelen of kapot schieten met een waterschot.”

Hoe kunnen organisaties dit beter aanpakken?
“Organisaties die een verhoogd risico lopen, zoals multinationals, kunnen enkele medewerkers opleiden tot bomverkenner. Dat is een opleiding van vijf dagen. Na die opleiding kunnen zij goed inschatten of een verdacht pakketje een explosief kan zijn. Zo voorkom je dat je bij een loos alarm het hele pand moet ontruimen.

En bij een pakketje dat wél verdacht is, kunnen zij passende maatregelen nemen. Met een klein pakketje kun je bijvoorbeeld geen hele kantoortoren opblazen. Dan is het dus voldoende om alleen een gedeelte van het pand te ontruimen. Of zij kunnen een zogenaamde ‘bombag’ om het explosief heen plaatsen. Dit zorgt ervoor dat bij een eventuele ontploffing de omgevingsschade kleiner is. Vervolgens bellen zij de EOD die het explosief onschadelijk maakt.”

Een ander probleem is dat een verdacht pakketje niet altijd ontdekt wordt. Hoe kun je daar op een goede manier mee omgaan?
“Bij een concrete dreiging bel je gewoon de politie en nemen zij passende maatregelen. Maar als een dreiging minder concreet is of als je het zelf nodig vindt om extra preventieve maatregelen te nemen, ben je op jezelf aangewezen.

Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat je een verhoogd risico loopt als CEO’s van grote bedrijven elkaar ontmoeten. Voordat deze ontmoeting plaatsvindt, kan een bomverkenner de board room inspecteren op explosieven. Na zo’n inspectie is het vrijwel zeker dat er geen explosieven in deze ruimte aanwezig zijn. Hij kan de ruimte verzegelen zodat er na die inspectie geen explosieven meer aangebracht kunnen worden.

Ook loop je een verhoogd risico als je beleid hebt waarmee je agressie oproept bij anderen. Om een fictief voorbeeld te noemen: dierenactivisten kunnen zich agressief keren tegen alle verkooppunten van vlees in Nederland of criminelen kunnen zich agressief keren tegen advocatenkantoren.”

Wat kun je doen als je een verhoogd risico loopt, bijvoorbeeld vanwege je beleid?
“In dat soort situaties weet je vaak wel iets van de daders. Stel dat extreme dierenactivisten besluiten een explosief te plaatsen bij verkooppunten vlees, dan heb je bij het vinden van het eerste explosief al veel informatie. Je weet welke stoffen ze hebben gebruikt, hoe het pakketje eruit zag en hoe de daders te werk zijn gegaan. Dit is informatie die de politie vaak beschikbaar stelt. Dat helpt je om de juiste preventieve maatregelen te nemen.

Die maatregelen moeten altijd passen bij de situatie. Je kunt bijvoorbeeld niet alle klanten van een supermarkt bij binnenkomst fouilleren. Maar er zijn wel andere maatregelen mogelijk, zoals het bekijken van de camerabeelden. En voor het inspecteren van een groot pand kun je bijvoorbeeld gebruik maken van een geurstaafje. Met dit staafje loop je door een ruimte in het pand. Het neemt de geur van explosieven in zich op. Vervolgens laat je een getrainde hond aan dit staafje ruiken. Als hij gaat zitten is er een explosieve stof in de ruimte aanwezig. Reageert hij niet, dan is de ruimte waarschijnlijk veilig.”

Begin dit jaar werden er bombrieven verstuurd. Welke maatregelen kun je daar tegen nemen?
“Er zijn veel kenmerken waar je een bombrief aan kunt herkennen. Het eerste wat je je af moet vragen is: verwacht je post van de organisatie die jou iets stuurt? Als je van een organisatie niets verwacht en toch iets krijgt, is dat al aanleiding om alert te zijn. Ook moet je extra alert zijn, als de brief gericht is aan de CEO, als er de tekst ‘persoonlijk’ of ‘vertrouwelijk’ op staat, als hij overdreven goed dicht geplakt zit, als de afzender onduidelijk is of als hij overgefrankeerd is.

Het bijzondere aan een bombrief is dat hij tegen een stootje kan. Hij is namelijk gemaakt om door de post verwerkt te kunnen worden. Dus je kunt voelen of je iets vreemds in het pakketje voelt. Daarmee krijg je een goede indicatie of het inderdaad om een bombrief gaat.”

Tot slot, je belangrijkste advies is: leidt enkele medewerkers op tot bomverkenner. Hoe zorg je ervoor dat zij alert blijven, ook als er lang geen dreiging is geweest?
“Als je als organisatie een verhoogd risico loopt, zou ik het herkennen van explosieven meenemen in de jaarlijkse bhv-training of crisisoefeningen. Ook werkt het vaak goed om een red team in te schakelen. Zij sturen een fictieve bombrief of plaatsen een fictief explosief in het pand om daarmee de beveiliging te testen. Zeker als deze explosieven of brieven niet onderschept worden, zet dat de beveiliging echt weer op scherp.”